αλκοολ και αλκοολισμος
Ορισμός και ετοιμολογία:
Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση από αλκοόλ και παρουσιάζεται σε δύο μορφές, την οξεία και χρόνια μέθη. Στην οξεία μέθη, ανάλογα με την ποσότητα του οινοπνεύματος που έχει καταναλωθεί και την κατάσταση του ατόμου (βαθμό πληρώσεως στομάχου, ιδιοσυγκρασία, φύλο κ.τ.λ.) υπάρχουν διαταραχές συνειδήσεως, αναστολή φραγμών, μειωμένη αντίληψη έως κώμα και θάνατος. Στη χρόνια μέθη έχουμε καθημερινή χρήση μεγάλης ποσότητας αιθανόλης. Τα άτομα αυτά, ανίκανα να αντισταθούν στην αυξημένη επιθυμία τους, οδηγούνται σιγά-σιγά σε αδυναμία να λειτουργήσουν εάν δεν πιουν (συμπτώματα στέρησης), πράγμα καταστροφικό τόσο για τους ίδιους όσο και για τον περίγυρο.
Στον χρόνιο αλκοολισμό παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, παραισθήσεις, τρομώδες παραλήρημα) του ήπατος, (αλκοολική κίρρωση, δηλαδή καταστροφή του ιστού του οργάνου) του κυκλοφορικού συστήματος (αρτηριοσκλήρωση). Επιπλέον τα άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό παρουσιάζουν συνήθως διαταραχές της συμπεριφοράς, χαρακτηριζόμενες από αστάθεια της ψυχικής διαθέσεως, περιορισμό της ικανότητας κρίσεως και της βουλήσεως, ηθική κατάπτωση. Με απλά λόγια ο όρος αλκοολισμός σημαίνει την υπερβολική χρήση οινοπνεύματος, την εξάρτηση από το οινόπνευμα αλλά και τις βλάβες που αυτό προκαλεί.
Ο όρος αλκοόλ προέρχεται από την αραβική λέξη "al kohl". Το αλκοόλ που βρίσκεται στα αλκοολούχα ποτά ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη και έχει το χημικό τύπο C2 H5 OH. Ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο αποτελούν τα μόνα στοιχεία της αιθυλικής αλκοόλης. Αυτή είναι το μόνο είδος αλκοόλης που είναι ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση. Δεν έχει εξακριβωθεί πότε αρχίζει στην ανθρώπινη ιστορία η χρήση του αλκοόλ, ούτε η εμφάνιση του μπορεί να συσχετισθεί με την ύπαρξη ορισμένων ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών. Η παραγωγή και πώληση οινοπνευματωδών ποτών είναι διαδικασίες ρυθμισμένες με νόμους από τους πρώτους κιόλας πολιτισμούς.
Το οινόπνευμα (αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη), αν και είναι το παλαιότερο και πιο διαδεδομένο νόμιμο ναρκωτικό, σε μεγάλες ποσότητες αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου, που σχετίζεται με πολλές παθολογικές καταστάσεις (σωματικές και ψυχικές) και με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Η νομιμότητα, βέβαια, του οινοπνεύματος δεν είναι δεδομένη. Η ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1920 ή η απαγόρευση που ισχύει για τους περισσότερους μουσουλμάνους καθιστούν την κατανάλωση του οινοπνεύματος αρκετά αμφιλεγόμενο θέμα. Ειδική επιτροπή του Βασιλικού Κολεγίου Ψυχιάτρων της Μ. Βρετανίας επισημαίνει ότι το οινόπνευμα, όπως και οι άλλες ψυχοδραστικές ουσίες, έχουν θεωρηθεί από ορισμένες κυβερνήσεις και κοινωνίες σημαντική απειλή για τη δημόσια τάξη και ηθική, ενώ από άλλες αβλαβής πηγή απόλαυσης.
Αν με μια μόνο λέξη θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την κοινωνική νοηματοδότηση του αλκοόλ, αυτή η λέξη θα ήταν «διασκέδαση». Η ιδιοτυπία της ουσίας αυτής έγκειται ακριβώς σε αυτήν την κοινωνική της διάσταση. Η κοινωνική αναπαράσταση του αλκοόλ είναι αυτή της χαλάρωσης, της διασκέδασης, της κοινωνικοποίησης, της άρσης των αναστολών, της συνεύρεσης με τους άλλους. Ενώ ουσιαστικά πρόκειται για μια ουσία εξάρτησης, το χαρακτηριστικό της μη αναγνωρισιμότητάς του τόσο από τον χρήστη, όσο και από την κοινωνία, (λόγω ύπαρξης υψηλών φόρων), αλλά και το χαρακτηριστικό της νομιμότητάς του και της εύκολης ευρέσεώς του, το καθιστούν μια ουσία ιδιόμορφη. Είναι μια φθηνή και νόμιμη ουσία, η εύρεση της οποίας δε βάζει τον χρήστη σε καμία διαδικασία υπο-κουλτούρας, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τα ναρκωτικά. Τα επίπεδα ανοχής του αλκοόλ είναι μεταβαλλόμενα και επηρεάζονται τόσο από τις ιδιαιτερότητες του κάθε οργανισμού,όσο και από τις συνθήκες, από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός κάθε δεδομένη στιγμή κατανάλωσης. Για παράδειγμα, σε ένα άτομο με ένα άδειο στομάχι περίπου το 20% μιας δόσης αλκοόλ απορροφάται ταχέως, καθώς ο ρυθμός απορρόφησης της αιθυλικής αλκοόλης είναι μεταβλητός, όπως επίσης μια μεταβλητή είναι και το βάρος του ατόμου. Ένα παχύ ή μυώδες άτομο παρουσιάζει συνήθως χαμηλότερα επίπεδα αλκοόλης στο αίμα απ’ ότι ένα αδύνατο, όπως και όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος του σώματος τόσο μεγαλύτερη είναι και η διάρκεια της τοξικότητας από την κατανάλωση της αλκοόλης.
(Ποταμιάνος, Γρ., 2005)
Ο τρόπος που το αλκοόλ επηρεάζει τον οργανισμό εξαρτάται από την πυκνότητα του στο αίμα, που είναι υψηλότερη όταν κάποιος πίνει γρήγορα. Ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ απορροφώνται γρηγορότερα. Το αλκοόλ στο αίμα αυξάνει μετά από κάθε ποτό. Το οινόπνευμα απορροφάται από το στομάχι και το λεπτό έντερο. Η απορρόφησή του αρχίζει 10 λεπτά μετά την λήψη του και επηρεάζεται απο την παρουσία ή όχι τροφής. Η υψηλότερη στάθμη στο αίμα παρατηρείται σε 40-60 λεπτά. Το οινόπνευμα διαχέεται σε όλους τους ιστούς σε βραχύ χρονικό διάστημα. Ο μεταβολισμός του αλκοόλ γίνεται στο ήπαρ από το ένζυμο alcohol dehydrogenase σε ακεταλδεϋδη, που στην συνέχεια μεταβολίζονται σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Η ποσότητα αλκοόλ που μπορεί κάποιος να κάνει χρήση την εβδομάδα δεν πρέπει να ξεπερνά τις 21 μονάδες για τους άνδρες και τις 14 μονάδες για τις γυναίκες. Τα όρια ασφάλειας για τους εφήβους ειναι: 14 μονάδες/εβδομάδα για τα αγόρια και 7 μονάδες/εβδομάδα για τα κορίτσια (κάθε μονάδα ισοδυναμεί περίπου με 8 γραμμάρια αλκοόλ, όσο δηλαδή περιέχουν ένα ποτήρι μπύρα, ένα ποτήρι κρασί ή μια μεζούρα οινοπνευματωδών του μπαρ).
Ο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά από έναν Ολλανδό γιατρό στα τέλη της δεκαετίας του 1840, ενώ αναλύθηκε σε νόσο το 1972 από το γιατρό John Coakley Lettson. Αλκοολισμός σημαίνει δηλητηρίαση από αλκοόλ και παρουσιάζεται σε δύο μορφές, την οξεία και χρόνια μέθη. Στην οξεία μέθη, ανάλογα με την ποσότητα του οινοπνεύματος που έχει καταναλωθεί και την κατάσταση του ατόμου (βαθμό πληρώσεως στομάχου, ιδιοσυγκρασία, φύλο κ.τ.λ.) υπάρχουν διαταραχές συνειδήσεως, αναστολή φραγμών, μειωμένη αντίληψη έως κώμα και θάνατος. Στη χρόνια μέθη έχουμε καθημερινή χρήση μεγάλης ποσότητας αιθανόλης. Τα άτομα αυτά, ανίκανα να αντισταθούν στην αυξημένη επιθυμία τους, οδηγούνται σιγά-σιγά σε αδυναμία να λειτουργήσουν εάν δεν πιουν (συμπτώματα στέρησης), πράγμα καταστροφικό τόσο για τους ίδιους όσο και για τον περίγυρο.
Στον χρόνιο αλκοολισμό παρουσιάζονται διαταραχές ποικίλου βαθμού του νευρικού συστήματος (τρεμούλιασμα, πολυνευρίτιδα, διανοητική σύγχυση, παραισθήσεις, τρομώδες παραλήρημα) του ήπατος, (αλκοολική κίρρωση, δηλαδή καταστροφή του ιστού του οργάνου) του κυκλοφορικού συστήματος (αρτηριοσκλήρωση). Επιπλέον τα άτομα που πάσχουν από αλκοολισμό παρουσιάζουν συνήθως διαταραχές της συμπεριφοράς, χαρακτηριζόμενες από αστάθεια της ψυχικής διαθέσεως, περιορισμό της ικανότητας κρίσεως και της βουλήσεως, ηθική κατάπτωση. Με απλά λόγια ο όρος αλκοολισμός σημαίνει την υπερβολική χρήση οινοπνεύματος, την εξάρτηση από το οινόπνευμα αλλά και τις βλάβες που αυτό προκαλεί.
Ο όρος αλκοόλ προέρχεται από την αραβική λέξη "al kohl". Το αλκοόλ που βρίσκεται στα αλκοολούχα ποτά ονομάζεται αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη και έχει το χημικό τύπο C2 H5 OH. Ο άνθρακας, το υδρογόνο και το οξυγόνο αποτελούν τα μόνα στοιχεία της αιθυλικής αλκοόλης. Αυτή είναι το μόνο είδος αλκοόλης που είναι ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση. Δεν έχει εξακριβωθεί πότε αρχίζει στην ανθρώπινη ιστορία η χρήση του αλκοόλ, ούτε η εμφάνιση του μπορεί να συσχετισθεί με την ύπαρξη ορισμένων ιστορικών και κοινωνικών συνθηκών. Η παραγωγή και πώληση οινοπνευματωδών ποτών είναι διαδικασίες ρυθμισμένες με νόμους από τους πρώτους κιόλας πολιτισμούς.
Το οινόπνευμα (αιθυλική αλκοόλη ή αιθανόλη), αν και είναι το παλαιότερο και πιο διαδεδομένο νόμιμο ναρκωτικό, σε μεγάλες ποσότητες αποτελεί σοβαρό παράγοντα κινδύνου, που σχετίζεται με πολλές παθολογικές καταστάσεις (σωματικές και ψυχικές) και με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Η νομιμότητα, βέβαια, του οινοπνεύματος δεν είναι δεδομένη. Η ποτοαπαγόρευση στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1920 ή η απαγόρευση που ισχύει για τους περισσότερους μουσουλμάνους καθιστούν την κατανάλωση του οινοπνεύματος αρκετά αμφιλεγόμενο θέμα. Ειδική επιτροπή του Βασιλικού Κολεγίου Ψυχιάτρων της Μ. Βρετανίας επισημαίνει ότι το οινόπνευμα, όπως και οι άλλες ψυχοδραστικές ουσίες, έχουν θεωρηθεί από ορισμένες κυβερνήσεις και κοινωνίες σημαντική απειλή για τη δημόσια τάξη και ηθική, ενώ από άλλες αβλαβής πηγή απόλαυσης.
Αν με μια μόνο λέξη θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την κοινωνική νοηματοδότηση του αλκοόλ, αυτή η λέξη θα ήταν «διασκέδαση». Η ιδιοτυπία της ουσίας αυτής έγκειται ακριβώς σε αυτήν την κοινωνική της διάσταση. Η κοινωνική αναπαράσταση του αλκοόλ είναι αυτή της χαλάρωσης, της διασκέδασης, της κοινωνικοποίησης, της άρσης των αναστολών, της συνεύρεσης με τους άλλους. Ενώ ουσιαστικά πρόκειται για μια ουσία εξάρτησης, το χαρακτηριστικό της μη αναγνωρισιμότητάς του τόσο από τον χρήστη, όσο και από την κοινωνία, (λόγω ύπαρξης υψηλών φόρων), αλλά και το χαρακτηριστικό της νομιμότητάς του και της εύκολης ευρέσεώς του, το καθιστούν μια ουσία ιδιόμορφη. Είναι μια φθηνή και νόμιμη ουσία, η εύρεση της οποίας δε βάζει τον χρήστη σε καμία διαδικασία υπο-κουλτούρας, όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τα ναρκωτικά. Τα επίπεδα ανοχής του αλκοόλ είναι μεταβαλλόμενα και επηρεάζονται τόσο από τις ιδιαιτερότητες του κάθε οργανισμού,όσο και από τις συνθήκες, από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο οργανισμός κάθε δεδομένη στιγμή κατανάλωσης. Για παράδειγμα, σε ένα άτομο με ένα άδειο στομάχι περίπου το 20% μιας δόσης αλκοόλ απορροφάται ταχέως, καθώς ο ρυθμός απορρόφησης της αιθυλικής αλκοόλης είναι μεταβλητός, όπως επίσης μια μεταβλητή είναι και το βάρος του ατόμου. Ένα παχύ ή μυώδες άτομο παρουσιάζει συνήθως χαμηλότερα επίπεδα αλκοόλης στο αίμα απ’ ότι ένα αδύνατο, όπως και όσο μεγαλύτερος είναι ο όγκος του σώματος τόσο μεγαλύτερη είναι και η διάρκεια της τοξικότητας από την κατανάλωση της αλκοόλης.
(Ποταμιάνος, Γρ., 2005)
Ο τρόπος που το αλκοόλ επηρεάζει τον οργανισμό εξαρτάται από την πυκνότητα του στο αίμα, που είναι υψηλότερη όταν κάποιος πίνει γρήγορα. Ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ απορροφώνται γρηγορότερα. Το αλκοόλ στο αίμα αυξάνει μετά από κάθε ποτό. Το οινόπνευμα απορροφάται από το στομάχι και το λεπτό έντερο. Η απορρόφησή του αρχίζει 10 λεπτά μετά την λήψη του και επηρεάζεται απο την παρουσία ή όχι τροφής. Η υψηλότερη στάθμη στο αίμα παρατηρείται σε 40-60 λεπτά. Το οινόπνευμα διαχέεται σε όλους τους ιστούς σε βραχύ χρονικό διάστημα. Ο μεταβολισμός του αλκοόλ γίνεται στο ήπαρ από το ένζυμο alcohol dehydrogenase σε ακεταλδεϋδη, που στην συνέχεια μεταβολίζονται σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Η ποσότητα αλκοόλ που μπορεί κάποιος να κάνει χρήση την εβδομάδα δεν πρέπει να ξεπερνά τις 21 μονάδες για τους άνδρες και τις 14 μονάδες για τις γυναίκες. Τα όρια ασφάλειας για τους εφήβους ειναι: 14 μονάδες/εβδομάδα για τα αγόρια και 7 μονάδες/εβδομάδα για τα κορίτσια (κάθε μονάδα ισοδυναμεί περίπου με 8 γραμμάρια αλκοόλ, όσο δηλαδή περιέχουν ένα ποτήρι μπύρα, ένα ποτήρι κρασί ή μια μεζούρα οινοπνευματωδών του μπαρ).